“Olacak şey mi isyanı bastıranın isyan etmesi?”

Çerkes Ethem; Anzavur, Düzce, Bolu, Yozgat isyanlarının bastırılmasında, Batı’da Yunan istilasının durdurulmasında çok büyük başarı gösterdi. Adına marş yazıldı, bestelendi. Yılan deri değiştirmezse ölür; ancak Ethem’in deri değiştirir gibi taraf değiştirmesi, yılanın deri değiştirmesine benzemez. Hain ile kahraman arasındaki farkı tarih belirler. Çerkes Ethem Anadolu’da isyan bastırırken, Yunan’a karşı koyarken kahramandı; Yunan saflarına geçtiğinde, Mustafa Kemal’i Meclisin önünde ayağından asacağını söylediğinde değil. Şefik Hüsnü sıradan bir maceracı ve üstelik bir hain olduğunu kanıtladığını söyler; Nâzım Hikmet, ateşi ve ihaneti Çerkes Ethem’de gördüğünü Kuva-yı Milliye Destanı’da yazar: “ve 29 Aralık Kütahya / 4 top / ve 1800 atlı bir ihanet / yani Çerkez Ethem / bir gece vakti / kilim ve halı yüklü katırları / koyun ve sığır sürülerini önlerine katıp / düşmana geçti / yürekleri karanlık /kemerleri ve kamçıları gümüşlüydü / atları ve kendileri semizdiler/ (…)” İsmet İnönü “Bundan böyle Çerkes Ethem artık benim için Yorgi Ethem’dir!” der.